Doel paragraaf weerstandsvermogen
Deze paragraaf geeft inzicht in de mogelijkheden die de gemeente heeft tegenvallers op te vangen zonder dat de uitvoering van het beleid in gevaar komt. Daarbij is een wezenlijk onderdeel van de paragraaf weerstandsvermogen het in beeld brengen van de (financiële) risico’s die de gemeente loopt. Het weerstandsvermogen wordt namelijk concreet gemaakt door de weerstandscapaciteit van de gemeente te vergelijken met een financiële vertaling van de risico’s. Niet alle risico’s zijn financieel te kwantificeren. Een tweede doel van deze paragraaf is het inzicht geven in de risico’s, ook al worden ze niet direct betrokken in de rekenkundige benadering voor het weerstandsvermogen. Daarmee is deze paragraaf tevens de basis voor de risicobeheersing.
Weerstandscapaciteit
Wat is weerstandscapaciteit?
De weerstandscapaciteit bestaat uit de middelen die ingezet kunnen worden om tegenvallers op te vangen. Daarbij is een onderscheid te maken in een incidentele en een structurele weerstandscapaciteit.
- De structurele component bestaat met name uit onbenutte belastingcapaciteit en capaciteit van de overige heffingen. Het verhogen van de inkomsten door belastingverhogingen kan worden benut als er geen andere mogelijkheden meer voorhanden zijn om deze tegenvallers op te vangen. Daarnaast bevat de begroting een structurele raming voor onvoorziene uitgaven welke ook beschikbaar zijn voor het opvangen van deze risico’s.
- De incidentele component bevat vrij aanwendbare reserves binnen het eigen vermogen van de gemeente en stille reserves in bezittingen. Deze middelen kunnen slechts eenmalig worden ingezet.
Per 1-1-2021 | ||
Structureel | Onbenutte belastingcapaciteit: | |
- OZB woningen eigenaar | € 620.600 | |
- OZB niet-woningen eigenaar | € 25.900- | |
- OZB niet-woningen gebruiker | € 31.800 | |
Totaal onbenutte belastingcapaciteit | € 626.500 | |
Onvoorziene uitgaven | € 24.700 | |
Totale structurele weerstandscapaciteit: | € 651.200 | |
Incidenteel | Algemene reserve | € 3.678.083 |
mutatie 2021 | € 1.342.700- | |
Raming saldo | € 2.335.383 | |
Minimale omvang | € 3.285.000- | |
€ 949.617- | ||
Stille reserves: | ||
- Ambtswoning (Burg. Royaardslaan 2) | € 725.000 | |
- Willaerlaan 34 | € 314.000 | |
€ 1.039.000 | ||
Totale incidentele weerstandscapaciteit: | € 89.383 |
Incidenteel programma 6 | Per 1-1-2020 | |
Incidenteel | Reserve Sociaal Domein | € 848.795 |
---|---|---|
mutatie 2021 | € 60.000- | |
Raming saldo | € 788.795 | |
Totale incidentele weerstandscapaciteit: | € 788.795 |
Risico- inventarisatie
Om het weerstandsvermogen te kunnen beoordelen, is naast de weerstandscapaciteit ook inzicht nodig in de omvang van risico’s waarmee in de begroting geen rekening is gehouden en waarvoor geen verzekering is afgesloten.
Wat is een risico?
Een risico is het gevaar van het ontstaan van schade of verlies door interne of externe omstandigheden. Het betreft risicoposten waarvan de financiële omvang (nog) niet, of slechts bij benadering bepaald kan worden en waarvoor het niet zeker is of, en zo ja, wanneer het risico zich voordoet. Indien het risico wel concreet getaxeerd kan worden, is het beleid dat er een voorziening gevormd wordt ter dekking van de kosten.
Methode
Op basis van het rekenkameronderzoek naar de risico’s binnen het Sociaal Domein is er bij de Programmabegroting 2020-2023 een nieuwe methodiek uitgewerkt in deze paragraaf. Deze methode wordt ook dit jaar gevolgd. De risico-inventarisatie is uitgebreid met een kans x impact analyse. Op basis van deze score wordt bepaald of er beheersmaatregelen nodig zijn. Hiernaast wordt het mogelijk om trends in stijgers en dalers binnen de risico inventarisatie weer te geven. Hieronder worden de diverse toegepaste wegingsfactoren toegelicht.
Kans op risico: | Wegingsfactor | Omschrijving |
---|---|---|
Klein | 1,00 | Misschien, de kans dat de gebeurtenis zich voordoet is klein |
Gemiddeld | 2,00 | Mogelijk, de kans dat de gebeurtenis zich voordoet is gemiddeld |
Groot | 3,00 | Waarschijnlijk, de kans dat de gebeurtenis zich voordoet is groot |
Impact risico: | Wegingsfactor | Hoogte risicobedrag in euro |
Klein | 1,00 | < 50000 |
Gemiddeld | 2,00 | 50000 - 250000 |
Groot | 3,00 | > 250000 |
Kans x impact | Omschrijving | Wegingsfactor grondslag |
1,00 | Zeer laag | 0,1 |
2,00 | Laag | 0,1 |
3,00 | Gemiddeld | 0,25 |
4,00 | Gemiddeld | 0,25 |
6,00 | Hoog | 0,5 |
9,00 | Zeer hoog | 0,75 |
Kans x impact | Omschrijving | beheersmaatregel treffen? |
1,00 | Zeer laag | Niet |
2,00 | Laag | Niet |
3,00 | Gemiddeld | Bewaken |
4,00 | Gemiddeld | Bewaken |
6,00 | Hoog | Beheren |
9,00 | Zeer hoog | Beheren |
Omschrijving | Kans | Impact | Score | Grondslag | incidenteel/structureel | bedrag incidenteel | bedrag structureel | Beheren | Beheersmaatregelen (indien score hoog of zeer hoog | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
programma 0 | ||||||||||
Borgstelling Woonstede i.v.m. aankoop woningbedrijf | Klein | Gemiddeld | Laag | € 214.743 | i | € 21.474,30 | € - | Niet | ||
BTW sport | Klein | Gemiddeld | Laag | € 100.000 | s | € - | € 10.000,00 | Niet | ||
Extra kosten Vennootschapsbelasting | Klein | Gemiddeld | Laag | € 100.000 | i | € 10.000,00 | € - | Niet | ||
ODDV deelname | Gemiddeld | Klein | Laag | s | € - | € - | Niet | |||
corona | Coronaproof maken Airco unit | Gemiddeld | Klein | Laag | € 30.000 | i | € 3.000,00 | € - | Niet | |
Schade openbare ruimte | Gemiddeld | Klein | Laag | € 15.000 | s | € - | € 1.500,00 | Niet | ||
Aansprakelijkheidsstellingen | Klein | Gemiddeld | Laag | € 50.000 | i | € 5.000,00 | € - | Niet | ||
Externe ondersteuning bij juridische procedures | Gemiddeld | Klein | Laag | € 15.000 | i | € 1.500,00 | € - | Niet | ||
Fouten in aanbestedingsprocedures | Klein | Groot | Gemiddeld | € 250.000 | i | € 62.500,00 | € - | Bewaken | ||
Informatiebeveiliging | Gemiddeld | Gemiddeld | Gemiddeld | € 100.000 | i | € 25.000,00 | € - | Bewaken | ||
Inkomsten Gemeentefonds (Herverdeling AU) | Groot | Groot | Zeer hoog | € 500.000 | s | € - | € 375.000,00 | Beheren | Ontwikkelingen herverdeling volgen | |
Inzet Regio Foodvalley | Klein | Klein | Zeer laag | € 15.000 | s | € - | € 1.500,00 | Niet | ||
Tegenvallers binnen de begroting | Groot | Groot | Zeer hoog | € 250.000 | s | € - | € 187.500,00 | Beheren | Budgetbewaking met 3 firap momenten | |
Wet dwangsom en beroep | Klein | Gemiddeld | Laag | € 50.000 | i | € 5.000,00 | € - | Niet | ||
Corona | Gevolgen coronacrisis op de organisatie | Groot | Gemiddeld | Hoog | € 100.000 | i | € 50.000,00 | € - | Beheren | Gevolgen blijven monitoren |
programma 1 | ||||||||||
Corona | Extra handhaving a.g.v. corona | Groot | Groot | Zeer hoog | € 250.000 | i | € 187.500,00 | € - | Beheren | Gevolgen blijven monitoren |
programma 2 | ||||||||||
- | ||||||||||
programma 3 | ||||||||||
corona | Noodgedwongen sluiting markt | Gemiddeld | Klein | Laag | € 25.000 | i | € 2.500,00 | € - | Niet | |
corona | Gevolgen Coronacrisis op toerisme | Gemiddeld | Gemiddeld | Gemiddeld | € 100.000 | i | € 25.000,00 | € - | Bewaken | |
programma 4 | ||||||||||
- | ||||||||||
programma 5 | ||||||||||
corona | Tekort exploitatie Breehoek | Gemiddeld | Gemiddeld | Gemiddeld | € 150.000 | s | € - | € 37.500,00 | Bewaken | |
corona | Tekort exploitatie zwembad | Gemiddeld | Klein | Laag | € 25.000 | i | € 2.500,00 | € - | Niet | |
Effect van klimaatverandering op vitaliteit bomen | Klein | Klein | Zeer laag | € 25.000 | s | € - | € 2.500,00 | Niet | ||
corona | Inhuur medewerkers groenvoorziening | Gemiddeld | Klein | Laag | € 25.000 | i | € 2.500,00 | € - | Niet | |
programma 6 | ||||||||||
jeugd | Maatschappelijke trends in opvoeden (onvoldoende normaliseren) | Groot | Gemiddeld | Hoog | € 300.000 | s | € - | € 150.000,00 | Beheren | Bewustwording bij maatsch partners. Slecht beinvloedbaar, reserve soc domein. |
jeugd | Faillissement grote zorgaanbieder | Gemiddeld | Gemiddeld | Gemiddeld | € 150.000 | i | € 37.500,00 | € - | Bewaken | |
jeugd | Toegang deels via huisartsen, rechters | Groot | Gemiddeld | Hoog | € 200.000 | s | € - | € 100.000,00 | Beheren | Regionaal samenwerken, inzet soj. Deels beinvloedbaar, reserve soc domein. |
jeugd | Onvoldoende transformatie bij aanbieders | Groot | Gemiddeld | Hoog | € 200.000 | s | € - | € 100.000,00 | Beheren | Regionaal contractmanagement, herijking inkoop |
jeugd | Onvoldoende transformatie (preventie) | Groot | Gemiddeld | Hoog | € 100.000 | s | € - | € 50.000,00 | Beheren | Acties beleidsplan soc domein |
jeugd | Onvoldoende afbakening wet passend owijs/wlz | Gemiddeld | Gemiddeld | Gemiddeld | € 100.000 | s | € - | € 25.000,00 | Bewaken | |
sd | Onvoldoende budget Rijk | Groot | Groot | Zeer hoog | € 500.000 | i | € 375.000,00 | € - | Beheren | Actie voeren naar Rijk, in regionaal verband. |
jeugd | Onvoldoende regie op inzet hulp | Gemiddeld | Groot | Hoog | € 300.000 | i | € 150.000,00 | € - | Beheren | Pilot Actieve regie sociaal team, inzet kwaliteitsmedewerker |
pw | Economische fluctuaties | Groot | Gemiddeld | Hoog | € 200.000 | i | € 100.000,00 | € - | Beheren | Niet beinvloedbaar, reserve soc domein |
wmo | Vergrijzing | Groot | Gemiddeld | Hoog | € 100.000 | s | € - | € 50.000,00 | Beheren | Niet beinvloedbaar. Reserve soc domein. |
wmo | Effect abonnementstarief | Groot | Gemiddeld | Hoog | € 50.000 | i | € 25.000,00 | € - | Beheren | Niet beinvloedbaar. Reserve soc domein. |
wmo | Effect langer thuis wonen, Wvggz | Groot | Gemiddeld | Hoog | € 150.000 | s | € - | € 75.000,00 | Beheren | Actieve regie sociaal team |
wmo | Onvoldoende woningen - impact op doorstroming | Gemiddeld | Gemiddeld | Gemiddeld | € 50.000 | s | € - | € 12.500,00 | Bewaken | |
wmo | Incidentele Woningaanpassingen | Groot | Gemiddeld | Hoog | € 100.000 | i | € 50.000,00 | € - | Beheren | Extra inzet financiele deskundigheid |
corona | Gevolgen Coronavirus op het sociaal domein | Groot | Gemiddeld | Hoog | € 100.000 | i | € 50.000,00 | € - | Beheren | Niet beinvloedbaar. Landelijke regelingen benutten. Vooral op participatie een risico |
programma 7 | ||||||||||
Illegale stortingen/dumpingen | Gemiddeld | Klein | Laag | € 40.000 | i | € 4.000,00 | € - | Niet | ||
corona | Papierinzameling | Gemiddeld | Klein | Laag | € 30.000 | i | € 3.000,00 | € - | Niet | |
programma 8 | ||||||||||
Grondexploitatie risico's | Klein | Groot | Gemiddeld | € 300.000 | i | € 75.000,00 | € - | Bewaken | ||
corona | Vertraging bouwactiviteiten door coronacrisis en regelgeving Rijk (stikstof, PFAS, Flora en Fauna, etc) | Klein | Groot | Gemiddeld | i | € - | € - | Bewaken | ||
Fluctueren inkomsten bouwleges | Klein | Gemiddeld | Laag | € 100.000 | i | € 10.000,00 | € - | Niet | ||
Planschades bestemmingsplannen | Gemiddeld | Klein | Laag | € 20.000 | i | € 2.000,00 | € - | Niet | ||
Voorbereiden omgevingswet | Klein | Klein | Zeer laag | € 30.000 | i | € 3.000,00 | € - | Niet | ||
Gevolgen invoering Omgevingswet & WKB (lagere leges / toename inzet personeel) | Klein | Gemiddeld | Laag | € 50.000 | i | € 5.000,00 | € - | Niet | ||
TOTAAL | € 1.292.974,30 | € 1.178.000,00 |
Conclusies weerstandscapaciteit
In bovenstaande tabel is een inschatting gemaakt van de risico's per programma, waarop vervolgens de nieuwe wegingssystematiek is toegepast. Hieruit kunnen de volgende conclusies worden getrokken.
Incidentele Risico's: Voor het kunnen opvangen van incidentele risico's is de Algemene Reserve beschikbaar. We hebben vastgelegd dat we 15% van de omzet als absoluut minimum hanteren. Indien de uitkomst van de incidentele risico's vermenigvuldigd met een ratio van 2,0 hoger uitkomt dan de waarde van 15% van de omzet dan geldt deze waarde als minimumhoogte van de algemene reserve. De incidentele risico's (exclusief programma 6) worden becijferd op € 505.474. De incidentele weerstandscapaciteit van € 89.383 is onvoldoende om deze risico's op te vangen. Dit wordt veroorzaakt doordat de Algemene Reserve op dit moment onder de gestelde ondergrens zakt. In het raadsvoorstel wordt dan ook voorgesteld een extra dotatie aan de Algemene Reserve te doen.
Voor het kunnen opvangen van de incidentele risico's op programma 6 is de reserve Sociaal Domein beschikbaar. De incidentele risico's op programma 6 worden becijferd op € 787.500. De huidige stand van de reserve Sociaal Domein ad € 788.795 is daarmee precies voldoende om deze risico's op te vangen. Bij de jaarrekening 2020 wordt de reserve sociaal domein opnieuw geijkt.
Structurele risico's: Voor het opvangen van structurele risico's is er € 651.200 beschikbaar. De structurele risico's bedragen totaal € 1.178.000. De capaciteit is daarmee dus onvoldoende om structurele risico's te dekken. € 562.500 van deze structurele risico's bevinden zich in programma 6. Daarnaast speelt de te verwachten herverdeling van de Algemene Uitkering een rol in deze totaaltelling.
Beheersbare structurele risico's kunnen tijdelijk worden gedekt uit een mogelijk restant aan incidentele ruimte tot beheersmaatregelen zijn ingeregeld. Hiervoor dient als aangegeven de Algemene Reserve wel voor worden aangevuld.
Voor slecht beheersbare risico's, als bijvoorbeeld zaken binnen het Sociaal Domein en de herverdeling van de Algemene Uitkering, moet er per individueel onderwerp geacteerd worden wanneer dit zich voordoet. Dit kan eventueel tot noodzakelijke bezuinigingen leiden.
Kengetallen
Conform het BBV zijn een aantal kengetallen op genomen in deze paragraaf.
De doelstelling van het opnemen van deze kengetallen is dat de gemeenteraad gemakkelijker inzicht krijgt in de financiële positie van de gemeente en hiermee rekening houdt bij besluiten met financiële consequenties. Naast de begroting/exploitatie is namelijk ook de financiële (vermogens)positie van belang.
Naast het opnemen van de uitkomst van de kengetallen vindt er ook een beoordeling plaats van deze kengetallen. Er is geen landelijke norm bekend. Er is voor gekozen om deze kengetallen te beoordelen aan de normering zoals de Provincie Gelderland deze hanteert (Brief Provincie Gelderland 7 oktober 2015). Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen categorie A, B en C. Categorie A geldt als minst risicovol en Categorie C als meest risicovol.
De verdeling is als volgt:
Signaleringswaarden kengetallen | Categorie A | Categorie B | Categorie C | |||
---|---|---|---|---|---|---|
minst risicovol | neutraal | meest risicovol | ||||
1a. Netto schuldquote | < 90% | 90 - 130% | > 130% | |||
1b. Netto schuldquote gecorr. voor alle verstrekte leningen | < 90% | 90 - 130% | > 130% | |||
2. Solvabiliteitsratio | > 50% | 20 - 50% | < 20% | |||
3. Grondexploitatie | < 20% | 20 - 35% | > 35%% | |||
4. Structurele exploitatieruimte | > 0% | 0% | < 0% | |||
5. Gemeentelijke belastingcapaciteit | < 95% | 95 - 105% | > 105% |
1a. Netto schuldquote
Dit cijfer geeft inzicht in het niveau van de gemeentelijke schuldenlast ten opzichte van de eigen middelen. Het geeft dus een indicatie van de mate waarin de rentelasten en de aflossingen op de exploitatie drukken. Een laag percentage is gunstig. De VNG adviseert om 130% als maximum norm te hanteren en daarboven de schuld af te bouwen.
1b. Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen
Omdat bij leningen onzekerheid kan bestaan of ze allemaal worden terugbetaald, wordt dit kengetal zowel berekend inclusief als exclusief de doorgeleende gelden. Zo wordt duidelijk wat het aandeel van de verstrekte leningen in de exploitatie is en wat dit betekent voor de schuldenlast. Hoe lager deze percentages, hoe beter.
2. Solvabiliteit
Dit cijfer drukt het eigen vermogen uit als percentage van het totale vermogen en geeft daarmee inzicht in de mate waarin de gemeente in staat is aan haar financiële verplichtingen te voldoen. Hoe hoger dit percentage, hoe gunstiger dit is voor de financiële weerbaarheid van de gemeente. Dit cijfer geeft dus een soort toekomstvisie weer.
3. Grondexploitatie
Dit cijfer geeft aan hoe groot de grondpositie (de waarde van de grond) is ten opzichte van de totale (geraamde) baten. De boekwaarde van de voorraden grond moet worden terugverdiend bij de verkoop. Kenmerkend voor grondexploitaties is dat de looptijd meerdere jaren is. Naarmate de inkomsten verder in de toekomst liggen, brengt dit meer rentekosten en risico’s met zich mee. Een grondexploitatie van 10% of hoger wordt beschouwd als kwetsbaar.
4. Structurele exploitatieruimte
Dit cijfer helpt mee om te beoordelen welke structurele ruimte een gemeente heeft om de eigen lasten te dragen, of welke structurele stijging van de baten of structurele daling van de lasten daarvoor nodig is. Wanneer dit cijfer negatief is, betekent het dat het structurele deel van de begroting onvoldoende ruimte biedt om de lasten te blijven dragen.
5. Gemeentelijke belastingcapaciteit
Dit cijfer geeft inzicht in hoe de belastingdruk in de gemeente zich verhoudt ten opzichte van het landelijk gemiddelde. Als dit percentage laag ligt, betekent het dat de gemeente meer inkomsten uit belastingen zou kunnen verwerven. Of dit wel of niet gebeurt is een beleidskeuze.
Op basis voor de bovenstaande kengetallen kunnen de volgende conclusies worden getrokken:
- Zowel de netto schuldquote (met en zonder correctie voor alle verstrekte leningen) als de solvabiliteitsratio zijn zeer goed. Dit komt doordat er relatief weinig schulden zijn.
- Het kengetal van de structurele exploitatieruimte laat, op het jaar 2022 na, een positief beeld zien. De marges zijn wel erg klein.
- Het kengetal Grondexploitatie toont eveneens een positief beeld.
- De woonlasten van de Gemeente Scherpenzeel liggen boven het landelijke niveau.